Hoe maak je een gebouw circulair? Hoe gebouwen duurzaam en toekomstbestendig maken? Smart WorkPlace partner CFP Green Buildings deelt de lessen uit het project 'Green Deal Circulaire Gebouwen' en uit de praktijk.
Green Deal Circulaire Gebouwen
CFP Green Buildings is initiatiefnemer geweest van de Green Deal Circulaire Gebouwen. Hierin namen meer dan 60 partijen deel, waaronder de ministeries van Economische Zaken, Infrastructuur en Milieu en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De Green Deal Circulaire Gebouwen richt zich op een gebouw dat met minimale inzet van virgin materials en andere grondstoffen, maximale waarde creëert om op duurzame wijze te voorzien in een huisvestingsbehoefte. Hierbij blijven de gebruikte materialen hun waarde behouden tijdens en na het gebruik. Het doel van deze exercitie was voor CFP om organisaties te helpen hun circulariteit zelf te kunnen verbeteren.
Circulariteit voor bestaande gebouwen
De focus van de Green Deal ligt voornamelijk op de bestaande bouw, zonder daarbij direct voorbij te gaan aan andere bouwprocessen. Nederland heeft namelijk bijvoorbeeld ca. 50 miljoen m2 aan kantoren, terwijl er jaarlijks slechts 0,2 miljoen m2 nieuwe kantoren worden gebouwd . De impact van de 50 miljoen m2 bestaande kantoren is daarom vele malen groter. In een groot deel van deze kantoren zal in een periode van nu tot over 15 jaar aanpassingen worden gedaan aan binnen- of buitenkant van het gebouw. Dit biedt veel kansen en mogelijkheden voor het circulair maken van deze gebouwen.
Negen thema’s belangrijk in circulaire besluitvorming
Circulariteit draait om het terugdringen van ons grondstofverbruik. Dit doen we in gebouwen door geen nieuwe niet-hernieuwbare grondstoffen meer toe te passen. Bestaande grondstoffen worden hergebruikt en wanneer deze niet beschikbaar zijn wordt gekozen voor hernieuwbare grondstoffen. Het doel van een gebouw is echter niet om circulair te zijn. Gebruikers en eigenaren van gebouwen hebben meer belangen. Daarom zijn er circulaire thema’s gedefinieerd in de Green Deal die in samenhang met elkaar belangrijk zijn voor het circulair maken van je gebouw.
Adaptieve gebouwen
Het thema adaptief geeft inzicht in de aanpasbaarheid van het gebouw. Een adaptief gebouw is geschikt voor andere gebruiksfuncties op het moment dat de vraag naar de huidige functie niet meer aanwezig is. De mogelijkheid tot demontage van componenten in een gebouw bepaalt de geschiktheid om iets te hergebruiken of te recyclen. Effectief onderhoud kan bijdragen aan levensduurverlenging waarmee grondstoffen zo lang mogelijk hun waarde behouden. Daar waar grondstoffen of producten niet langer kunnen of hoeven worden te gebruikt, dient nagedacht te worden over mogelijkheden voor hergebruik. De Ellen MacArthur Foundation beschrijft hiervoor vier verschillende opties: onderhoud, hergebruik, herfabricage of recycling. De verbruikte energie in de circulaire economie is hernieuwbaar, bijvoorbeeld door opwekking met zonne- of windenergie. In alle gevallen is efficiënt energieverbruik nodig om verspilling te voorkomen.
Waardemaximalisatie
Naast de borging van het blijvend gebruiken van materialen, is ook waardebehoud of waardemaximalisatie van belang. Grondstoffen kunnen volledig herbruikbaar zijn, maar grondstoffen in een gebouw dat niet wordt gebruikt (bijvoorbeeld vanwege een ongunstige locatie) hebben minder waarde dan wanneer ze zijn toegepast in een gebruikt gebouw. Verder hebben gezonde gebouwen een positieve invloed op de gezondheid van medewerkers en leiden tot hogere productiviteit en lager ziekteverzuim. Gezonde gebouwen zijn daarmee beter toekomstbestendig en bieden meer mogelijkheden voor gebruik en het langdurig en hoogwaardig inzetten van grondstoffen. Hetzelfde geldt voor het thema veiligheid. Wanneer het gebouw een veilige omgeving biedt aan zijn gebruikers, heeft dat een positieve invloed op de belevingswaarde van dat gebouw. Veilige gebouwen zijn daarmee toekomstbestendiger.
Toepassing in de praktijk bij circulaire pilots
Vanuit de pilotprojecten in de Green Deal is bekend dat grondstoffenreductie en impact van grondstoffen op het milieu niet nieuw zijn en dat veel technische oplossingen en innovaties al beschikbaar zijn. Al decennialang zijn specialisten op dit gebied hiermee bezig. Initiatieven zoals cradle to cradle, duurzame energieopwekking, resultaatgericht samenwerken en prestatieafspraken worden al jaren toegepast. Toch biedt dat niet altijd voldoende houvast om gebouwen op een praktische manier circulair te kunnen maken.
Implementatie van circulaire initiatieven
Veel business modellen en circulaire transformaties gaan over technische productoplossingen in de industriesector. Dit biedt gebouwbeheerders en assetmanagers weinig houvast om mee aan de slag te gaan. De uitdaging ligt bij het implementeren van de circulaire initiatieven, waarbij de focus van circulaire economie – in tegenstelling tot andere initiatieven – vooral ligt bij het borgen, garanderen en sluiten van materiaalkringlopen.
Circulaire quick scan
Om de materiaalkringlopen te sluiten en het grondstoffenverbruik te reduceren, is het belangrijk om het verbruik in kaart te brengen en vast te stellen op welk onderdelen reductie de meeste impact heeft. Dit kan bijvoorbeeld door een quick scan uit te voeren, of door met leveranciers in gesprek te gaan om het ge- en verbruik van grondstoffen zichtbaar te maken. Een circulaire quick scan stelt de circulaire prestatie van een gebouw vast, inclusief het verbeterpotentieel met business case.
Bevindingen uit de pilots
Uit de circulaire pilots blijkt dat er tal van mogelijkheden zijn om grondstoffen te besparen. Op grotere schaal bieden verbouwingen en renovaties veel mogelijkheden, waarbij besparing op energie en materialen kan zorgen voor een rendabele businesscase. Op kleinere schaal kan meubilair – van printers tot bureaustoelen – een circulaire impact maken. Dit is mogelijk door de langere technische levensduur te benutten aan het eind van de economische levensduur. Zo zorgen we ervoor dat we allemaal op deze aarde kunnen blijven leven, nu en in de toekomst.
Zelf aan de slag met circulariteit
Om zelf aan de slag te gaan met het verbeteren van circulariteit, is er nu de gratis circulaire scan. Gebruik hem zelf via www.circulairegebouwen.nl om meer inzicht te krijgen in uw situatie.
