Huidige ventilatierichtlijnen niet voldoende in de strijd tegen corona

7 min

 

Huidige ventilatierichtlijnen niet voldoende in de strijd tegen corona

Kleine ademdeeltjes in de lucht spelen een rol bij de verspreiding van het coronavirus. Dat maakt goed ventileren tot een noodzaak. Aldus professor Philomena Bluyssen van TU Delft.

Professor Philomena Bluyssen van TU Delft doet in haar SenseLab onderzoek naar aerosolen in de binnenruimte en hoe we ons daar het beste tegen kunnen wapenen. 

Een van de onderzoeksruimtes in het SenseLab is ingericht als een klaslokaal in de anderhalvemetersamenleving, met tafels op ruime afstand van elkaar. Op een scherm vóór in de klas verschijnen beelden van een hoofd omgeven door kleine deeltjes. Het is het hoofd van hoogleraar binnenmilieu Philomena Bluyssen, die het onderzoek naar corona en ventilatie leidt. Zittend aan een van de tafels is zij haar eigen proefpersoon. Niet omdat het experiment risico’s met zich meebrengt – er wordt gewerkt met onschuldige zeepbelletjes – maar meer omdat afstand houden ook in dit lab van belang blijft. 

Afstand houden is, samen met handhygiëne, een van de pijlers in de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus. De WHO en het RIVM gaan er immers vanuit dat het virus op twee manieren wordt verspreid: via speekseldruppeltjes die besmette personen al hoestend of niesend verspreiden en via besmette oppervlakken die je met je handen aanraakt. Professor Bluyssen en vele andere wetenschappers zijn er echter van overtuigd dat er een belangrijke derde besmettingsroute is: via microscopisch kleine speekseldruppeltjes, aerosolen, die lang in de lucht kunnen blijven hangen. “We weten uit eerder onderzoek naar de MERS- en SARS-virussen dat aerosolen een rol spelen”, vertelt ze. “Zolang we niet zeker weten dat dit voor COVID-19 níet geldt, zouden we op zijn minst moeten zorgen dat we het risico zo klein mogelijk houden.”

Blinde vlek

In april maakte Bluyssen al deel uit van een groep van 36 wetenschappers van over de hele wereld die probeerden de WHO te overtuigen van het risico van deze derde besmettingsroute. Bluyssen is ook een van de 239 ondertekenaars van een tweede open brief aan de WHO die op 4 juli werd gepubliceerd. De boodschap lijkt maar langzaam door te dringen. Waar komt die blinde vlek vandaan? “Enerzijds omdat de WHO, net als het Nederlandse OMT, vooral uit medici bestaat. Die kijken naar situaties als intubaties of operaties waarbij virusdeeltjes vrijkomen; daar begrijpen ze de risico’s van. Het zijn alleen geen fysici die het transport van deeltjes begrijpen, of ingenieur die feeling hebben met ventilatiesystemen”, legt Bluyssen uit. “Anderzijds, als de WHO onderkent dat dit risico er is, dan betekent dat nogal wat voor landen waar ze de middelen niet hebben voor goede ventilatie.”

Inmiddels is het tij op Europees niveau aan het keren. Het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) bracht eind juni een rapport uit waarin het adviseerde om werk te maken van ventilatie in binnenruimtes. Onder meer Duitsland en België gaan daarin mee, maar het RIVM en het OMT zijn in ons land nog erg terughoudend. “Zij houden vol dat onze huidige ventilatierichtlijnen, zoals die zijn opgenomen in het bouwbesluit, afdoende zijn. Daaruit blijkt dat ze zich niet echt in de materie hebben verdiept: die richtlijnen zijn minimale waarden gebaseerd op CO2-concentraties afkomstig van het uitademen door aanwezige mensen, maar hebben niets te maken met de gezondheid.” Bluyssen kan het weten. Ze houdt zich immers al jaren bezig met de relatie tussen luchtkwaliteit binnenshuis en de gezondheid, waaronder de risico’s van slechte ventilatie en de aanwezigheid van gifstoffen als formaldehyde afkomstig van verf en meubelen. 

Controversieel

Sinds de uitbraak van het coronavirus concentreert ze zich op de verspreiding van aerosolen binnenshuis en de maatregelen die je zou kunnen nemen om deze verspreiding te minimaliseren. Binnen TU Delft doet ze dat samen met professor Fulvio Scarano (faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek).  Daarbuiten met de groep van 36 wetenschappers, en met een groep die zich Beyond 1.5m Science noemt (Christophe Hermans van het NLR/DNW, Henk Jan Holterman van de universiteit van Wageningen, Paul Scheepers van het Radboudumc en Atze Boerstra van bba binnenmilieu).  Met haar onderzoek wil zij zichtbaar maken hoe die verspreiding plaatsvindt en daarmee de sceptici over de streep trekken. “Toen we begonnen was het nog heel controversieel om iets te zeggen over transmissie via de lucht. Daar moesten we maar niet over praten, want het OMT en het RIVM stonden daar absoluut niet achter”, vertelt ze. Enkele maanden later is een deel van haar missie volbracht: op de beelden van de experimenten in het SenseLab is goed te zien hoe kleine deeltjes uit de lucht die we uitademen veel verder kunnen komen dan anderhalve meter. 

Tijdens het onderzoek worden de deeltjesstromen in beeld gebracht in de loop van de tijd en bij verschillende ventilatievormen: bij hoge en lage ventilatie, meng- en verdringingsventilatie, open ramen of helemaal geen ventilatie. “We bekijken wat het effect is op de dichtheid van de deeltjes in de loop van de tijd. Als je helemaal geen ventilatie hebt, blijven die opbouwen, hebben we gezien. Als je dus in een slecht geventileerde ruimte zit met een besmet persoon, krijg je op een gegeven moment waarschijnlijk een dusdanige concentratie van virusdeeltjes dat het een risico vormt”, stelt Bluyssen. 

Ook de manier waarop je ventileert kan een rol spelen: “We onderzoeken nu ook hoe die luchtstromen precies lopen. Want als de lucht in een afgesloten ruimte tijdens het ventileren langs andere, besmette personen gaat, dan ben je net zo ver van huis. Je moet dus goed kijken hoe je lucht afvoert. ” Deze wijze van besmetten werd in ieder geval aangetoond voor acht mensen die in januari aan tafels naast elkaar in een restaurant in Guangzhou zaten. Bij het gebruik van ventilatoren kun je op dezelfde manier besmette lucht verspreiden in een ruimte met meerdere mensen, iets waar het RIVM dan weer wel voor waarschuwde tijdens de hitte van eind juni. 

Mengen of verdringen?

Bij mengventilatie komt er verse lucht uit het plafond en wordt er elders in de ruimte lucht weggezogen. Bij verdringingsventilatie komt de verse lucht juist van beneden, wordt opgewarmd door de lichaamswarmte van in de ruimte aanwezige mensen en vervolgens bovenin de ruimte afgezogen.  Wat nu de beste vorm van ventileren is, kan Bluyssen nu nog niet zeggen. “In principe is verdringingsventilatie beter, maar als er watermoleculen uit de zwaardere druppeltjes verdampen, dan zouden ze kunnen blijven zweven en zo juist bij een volgende persoon terecht komen. Dan zou mengventilatie met de juiste luchtstromen juist wel goed werken.  Dat is wat we verder willen onderzoeken.” 

Een aantal aanbevelingen hebben Bluyssen en haar collega’s al gedaan, onder meer in dit onderzoek. Idealiter zouden ze in hun adviezen ook mee willen wegen hoeveel levend virus er in een aerosol kan zitten. Er loopt een subsidieaanvraag voor een dergelijk onderzoek in samenwerking met onder meer een epidemioloog en een viroloog. “Het bewijzen van de aanwezigheid van coronavirus in aerosolen was tot nog toe lastig, omdat tegen de tijd dat je er als onderzoeker bij wordt gehaald, je het niet meer kunt meten in de lucht”, legt Bluyssen uit. “Maar deeltjes die niet zijn afgevoerd, slaan uiteindelijk een keer ergens neer. Wij zouden daarom in scholen op plekken willen meten die niemand heeft aangeraakt, bijvoorbeeld bovenop kasten.”

Vooruitlopend daarop gaat ze eerst nog in het SenseLab onderzoeken waar aerosolen onder verschillende omstandigheden dan precies neerkomen. “We kleuren waterdamp met fluorescerende verf zodat we de deeltjes met UV-licht zichtbaar kunnen maken. We gaan ook proberen om druppels van verschillende grootte te maken en daar dan een soort slijm aan toe te voegen dat speeksel moet nabootsen. Op die manier willen we kijken hoe die druppels zich verplaatsen en waar ze uiteindelijk landen.” Met dezelfde methode werden er recent testen uitgevoerd naar de lekkage van mondkapjes. 

Post corona

Ligt haar reguliere onderzoek nu even stil, toch heeft deze periode ook positieve kanten. “Ik kon gelukkig meer doen dan alleen vanuit huis de lopende zaken draaiende houden”, vertelt Bluyssen. “De media-aandacht geeft ook bekendheid aan mijn onderwerp en de nieuwe samenwerkingen die eruit voortkomen zijn ook inspirerend.” Straks kan zij zich dan weer toeleggen op het ontwikkelen van een nieuw onderzoeksmodel voor het begrijpen van het binnenmilieu in verschillende scenario’s – bijvoorbeeld scholen, kantoren en woningen – en de effecten ervan op de bewoners. Ook post corona blijven er genoeg uitdagingen. 

Delen:

Meer happy & health

Webinar: het gelukmakend gebouw

Webinar: het gelukmakend gebouw

maandag 2 juni

Werkgeluk staat hoog op de agenda van organisaties. Maar terwijl we het belang ervan breed erkennen, blijken gebouwen die ...

Lees meer

De werkomgeving als sociale hub

De werkomgeving als sociale hub

vrijdag 23 mei

Kantoren zijn al lang niet meer uitsluitend een werkplek; ze spelen een belangrijke rol in de sociale verbondenheid en mentale ...

Lees meer

Whitepaper Solved overhandigd tijdens de WorkPlace Xperience

Whitepaper Solved overhandigd tijdens de WorkPlace Xperience

maandag 28 april

Michael Kortekaas nam tijdens de WorkPlace Xperience 2025 Solved's nieuwe whitepaper 'Geen pleisters plakken, maar kansen ...

Lees meer

Impact van de gezonde werkomgeving op ons brein

Impact van de gezonde werkomgeving op ons brein

maandag 7 april

De City Table XL bij gemeente Amstelveen, samen georganiseerd met PD Group, gaf antwoord op een prangende vraag: wat doet ...

Lees meer

Gezonder personeel door hybride werken volgens IWG

Gezonder personeel door hybride werken volgens IWG

vrijdag 28 maart

Nieuw onderzoek van International Workplace Group toont aan dat 36% van de werknemers die hybride werken minder ziekteverlof ...

Lees meer

Is stress op werk goed?

Is stress op werk goed?

dinsdag 25 maart

Geert Kruijswijk, Eigenaar van Navigating Stress, spreekt vol enthousiasme over werkdruk, stress en prestatie. De onderwerpen ...

Lees meer

Babyboomers en een gastvrij ontvangst

Babyboomers en een gastvrij ontvangst

maandag 3 maart

De verschillende generaties op kantoor, hoe breng je ze in verbinding? In deze artikelenreeks vertelt Petra de West, Business ...

Lees meer

Michael Kortekaas: energie, focus en veerkracht

Michael Kortekaas: energie, focus en veerkracht

donderdag 27 februari

Hoe houd je je energiebatterijen opgeladen, een gezond werk-privé balans en focus op de dingen die je wilt bereiken? ...

Lees meer

Fietser kan flínk besparen volgens IWG

Fietser kan flínk besparen volgens IWG

dinsdag 25 februari

Woon-werkverkeer verandert razendsnel. Onlangs werd duidelijk dat steeds meer Nederlandse forensen de fiets pakken, dankzij ...

Lees meer

ISS Sustainability Day: de urgentie van duurzaamheid

ISS Sustainability Day: de urgentie van duurzaamheid

donderdag 20 februari

Door verantwoordelijkheid te nemen en lef te tonen komen ecologische en sociale transities dichterbij. Maar de sleutel voor ...

Lees meer

Vergaderen zoals het bedoeld is: efficiënt, duurzaam en zonder verspilling

Vergaderen zoals het bedoeld is: efficiënt, duurzaam en ...

woensdag 19 februari

In het e-zine 'sociale duurzaamheid' kon een onderwerp niet missen: vergaderen. Vergaderen staat zo centraal op kantoor ...

Lees meer

<span data-olk-copy-source='MessageBody'>HR en AI komen samen</span> om burnout te voorspellen

HR en AI komen samen om burnout te voorspellen

donderdag 13 februari

Een burn-out kost een werkgever gemiddeld €100.000 per langdurig uitgevallen medewerker. Toch ontbreekt bij veel bedrijven ...

Lees meer

“Hybride werken draagt bij aan People, Planet, Profit”

“Hybride werken draagt bij aan People, Planet, Profit”

vrijdag 24 januari

Nieuw jaar, nieuwe kansen. Tijd om bij de SWP Stand-Up bij IWG in Rotterdam de klokken gelijk te zetten en kennis te delen ...

Lees meer

Nederland aan de top!

Nederland aan de top!

woensdag 15 januari

Tegenover al het slechte wereldnieuws geeft Silvia de Haan, Director Workplace Consultancy bij Solved, toch ook graag wat ...

Lees meer

Van goede voornemens naar gezonde routines

Van goede voornemens naar gezonde routines

dinsdag 14 januari

Hoe help jij als facility manager om een vitale werkplek te creëren? In deze blog van Anke van Eck kijkt ze naar het ...

Lees meer

Onderzoeksresultaten DEIB en de fysieke werkomgeving

Onderzoeksresultaten DEIB en de fysieke werkomgeving

dinsdag 14 januari

In oktober riep WorkWire organisaties op deel te nemen aan het onderzoek naar Diversity, Equity, Inclusion & Belonging ...

Lees meer

Video: verse inzichten over de evolutie van werkplekken

Video: verse inzichten over de evolutie van werkplekken

maandag 13 januari

In de video ‘De evolutie van werkplek naar welzijn’ leer je onder andere welke vier gewoontedieren er zijn wat ...

Lees meer

Een bordspel om een teamdynamiek te verbeteren

Een bordspel om een teamdynamiek te verbeteren

vrijdag 10 januari

Bjièn, aanbieder van oplossingen voor bewustwording en inclusie van neurodiversiteit voor bedrijven, lanceert vandaag ...

Lees meer

Oproep tot actie tijdens Sustainability Day

Oproep tot actie tijdens Sustainability Day

vrijdag 10 januari

Krachtig leiderschap essentieel voor sociale en ecologische verduurzaming: ISS organiseert Sustainability Day op 4 februari ...

Lees meer

Highlights uit onderzoek Markt in Kaart

Highlights uit onderzoek Markt in Kaart

dinsdag 10 december

De perspectieven van opdrachtgevers, cateraars en gasten ontdek je in het onderzoek Markt in Kaart van The Food Office. ...

Lees meer

Terug naar boven