Huidige ventilatierichtlijnen niet voldoende in de strijd tegen corona

7 min

 

Huidige ventilatierichtlijnen niet voldoende in de strijd tegen corona

Kleine ademdeeltjes in de lucht spelen een rol bij de verspreiding van het coronavirus. Dat maakt goed ventileren tot een noodzaak. Aldus professor Philomena Bluyssen van TU Delft.

Professor Philomena Bluyssen van TU Delft doet in haar SenseLab onderzoek naar aerosolen in de binnenruimte en hoe we ons daar het beste tegen kunnen wapenen. 

Een van de onderzoeksruimtes in het SenseLab is ingericht als een klaslokaal in de anderhalvemetersamenleving, met tafels op ruime afstand van elkaar. Op een scherm vóór in de klas verschijnen beelden van een hoofd omgeven door kleine deeltjes. Het is het hoofd van hoogleraar binnenmilieu Philomena Bluyssen, die het onderzoek naar corona en ventilatie leidt. Zittend aan een van de tafels is zij haar eigen proefpersoon. Niet omdat het experiment risico’s met zich meebrengt – er wordt gewerkt met onschuldige zeepbelletjes – maar meer omdat afstand houden ook in dit lab van belang blijft. 

Afstand houden is, samen met handhygiëne, een van de pijlers in de strijd tegen de verspreiding van het coronavirus. De WHO en het RIVM gaan er immers vanuit dat het virus op twee manieren wordt verspreid: via speekseldruppeltjes die besmette personen al hoestend of niesend verspreiden en via besmette oppervlakken die je met je handen aanraakt. Professor Bluyssen en vele andere wetenschappers zijn er echter van overtuigd dat er een belangrijke derde besmettingsroute is: via microscopisch kleine speekseldruppeltjes, aerosolen, die lang in de lucht kunnen blijven hangen. “We weten uit eerder onderzoek naar de MERS- en SARS-virussen dat aerosolen een rol spelen”, vertelt ze. “Zolang we niet zeker weten dat dit voor COVID-19 níet geldt, zouden we op zijn minst moeten zorgen dat we het risico zo klein mogelijk houden.”

Blinde vlek

In april maakte Bluyssen al deel uit van een groep van 36 wetenschappers van over de hele wereld die probeerden de WHO te overtuigen van het risico van deze derde besmettingsroute. Bluyssen is ook een van de 239 ondertekenaars van een tweede open brief aan de WHO die op 4 juli werd gepubliceerd. De boodschap lijkt maar langzaam door te dringen. Waar komt die blinde vlek vandaan? “Enerzijds omdat de WHO, net als het Nederlandse OMT, vooral uit medici bestaat. Die kijken naar situaties als intubaties of operaties waarbij virusdeeltjes vrijkomen; daar begrijpen ze de risico’s van. Het zijn alleen geen fysici die het transport van deeltjes begrijpen, of ingenieur die feeling hebben met ventilatiesystemen”, legt Bluyssen uit. “Anderzijds, als de WHO onderkent dat dit risico er is, dan betekent dat nogal wat voor landen waar ze de middelen niet hebben voor goede ventilatie.”

Inmiddels is het tij op Europees niveau aan het keren. Het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) bracht eind juni een rapport uit waarin het adviseerde om werk te maken van ventilatie in binnenruimtes. Onder meer Duitsland en België gaan daarin mee, maar het RIVM en het OMT zijn in ons land nog erg terughoudend. “Zij houden vol dat onze huidige ventilatierichtlijnen, zoals die zijn opgenomen in het bouwbesluit, afdoende zijn. Daaruit blijkt dat ze zich niet echt in de materie hebben verdiept: die richtlijnen zijn minimale waarden gebaseerd op CO2-concentraties afkomstig van het uitademen door aanwezige mensen, maar hebben niets te maken met de gezondheid.” Bluyssen kan het weten. Ze houdt zich immers al jaren bezig met de relatie tussen luchtkwaliteit binnenshuis en de gezondheid, waaronder de risico’s van slechte ventilatie en de aanwezigheid van gifstoffen als formaldehyde afkomstig van verf en meubelen. 

Controversieel

Sinds de uitbraak van het coronavirus concentreert ze zich op de verspreiding van aerosolen binnenshuis en de maatregelen die je zou kunnen nemen om deze verspreiding te minimaliseren. Binnen TU Delft doet ze dat samen met professor Fulvio Scarano (faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek).  Daarbuiten met de groep van 36 wetenschappers, en met een groep die zich Beyond 1.5m Science noemt (Christophe Hermans van het NLR/DNW, Henk Jan Holterman van de universiteit van Wageningen, Paul Scheepers van het Radboudumc en Atze Boerstra van bba binnenmilieu).  Met haar onderzoek wil zij zichtbaar maken hoe die verspreiding plaatsvindt en daarmee de sceptici over de streep trekken. “Toen we begonnen was het nog heel controversieel om iets te zeggen over transmissie via de lucht. Daar moesten we maar niet over praten, want het OMT en het RIVM stonden daar absoluut niet achter”, vertelt ze. Enkele maanden later is een deel van haar missie volbracht: op de beelden van de experimenten in het SenseLab is goed te zien hoe kleine deeltjes uit de lucht die we uitademen veel verder kunnen komen dan anderhalve meter. 

Tijdens het onderzoek worden de deeltjesstromen in beeld gebracht in de loop van de tijd en bij verschillende ventilatievormen: bij hoge en lage ventilatie, meng- en verdringingsventilatie, open ramen of helemaal geen ventilatie. “We bekijken wat het effect is op de dichtheid van de deeltjes in de loop van de tijd. Als je helemaal geen ventilatie hebt, blijven die opbouwen, hebben we gezien. Als je dus in een slecht geventileerde ruimte zit met een besmet persoon, krijg je op een gegeven moment waarschijnlijk een dusdanige concentratie van virusdeeltjes dat het een risico vormt”, stelt Bluyssen. 

Ook de manier waarop je ventileert kan een rol spelen: “We onderzoeken nu ook hoe die luchtstromen precies lopen. Want als de lucht in een afgesloten ruimte tijdens het ventileren langs andere, besmette personen gaat, dan ben je net zo ver van huis. Je moet dus goed kijken hoe je lucht afvoert. ” Deze wijze van besmetten werd in ieder geval aangetoond voor acht mensen die in januari aan tafels naast elkaar in een restaurant in Guangzhou zaten. Bij het gebruik van ventilatoren kun je op dezelfde manier besmette lucht verspreiden in een ruimte met meerdere mensen, iets waar het RIVM dan weer wel voor waarschuwde tijdens de hitte van eind juni. 

Mengen of verdringen?

Bij mengventilatie komt er verse lucht uit het plafond en wordt er elders in de ruimte lucht weggezogen. Bij verdringingsventilatie komt de verse lucht juist van beneden, wordt opgewarmd door de lichaamswarmte van in de ruimte aanwezige mensen en vervolgens bovenin de ruimte afgezogen.  Wat nu de beste vorm van ventileren is, kan Bluyssen nu nog niet zeggen. “In principe is verdringingsventilatie beter, maar als er watermoleculen uit de zwaardere druppeltjes verdampen, dan zouden ze kunnen blijven zweven en zo juist bij een volgende persoon terecht komen. Dan zou mengventilatie met de juiste luchtstromen juist wel goed werken.  Dat is wat we verder willen onderzoeken.” 

Een aantal aanbevelingen hebben Bluyssen en haar collega’s al gedaan, onder meer in dit onderzoek. Idealiter zouden ze in hun adviezen ook mee willen wegen hoeveel levend virus er in een aerosol kan zitten. Er loopt een subsidieaanvraag voor een dergelijk onderzoek in samenwerking met onder meer een epidemioloog en een viroloog. “Het bewijzen van de aanwezigheid van coronavirus in aerosolen was tot nog toe lastig, omdat tegen de tijd dat je er als onderzoeker bij wordt gehaald, je het niet meer kunt meten in de lucht”, legt Bluyssen uit. “Maar deeltjes die niet zijn afgevoerd, slaan uiteindelijk een keer ergens neer. Wij zouden daarom in scholen op plekken willen meten die niemand heeft aangeraakt, bijvoorbeeld bovenop kasten.”

Vooruitlopend daarop gaat ze eerst nog in het SenseLab onderzoeken waar aerosolen onder verschillende omstandigheden dan precies neerkomen. “We kleuren waterdamp met fluorescerende verf zodat we de deeltjes met UV-licht zichtbaar kunnen maken. We gaan ook proberen om druppels van verschillende grootte te maken en daar dan een soort slijm aan toe te voegen dat speeksel moet nabootsen. Op die manier willen we kijken hoe die druppels zich verplaatsen en waar ze uiteindelijk landen.” Met dezelfde methode werden er recent testen uitgevoerd naar de lekkage van mondkapjes. 

Post corona

Ligt haar reguliere onderzoek nu even stil, toch heeft deze periode ook positieve kanten. “Ik kon gelukkig meer doen dan alleen vanuit huis de lopende zaken draaiende houden”, vertelt Bluyssen. “De media-aandacht geeft ook bekendheid aan mijn onderwerp en de nieuwe samenwerkingen die eruit voortkomen zijn ook inspirerend.” Straks kan zij zich dan weer toeleggen op het ontwikkelen van een nieuw onderzoeksmodel voor het begrijpen van het binnenmilieu in verschillende scenario’s – bijvoorbeeld scholen, kantoren en woningen – en de effecten ervan op de bewoners. Ook post corona blijven er genoeg uitdagingen. 

Delen:

Meer nieuws

De nieuwe standaard voor circulaire facilitaire diensten 

De nieuwe standaard voor circulaire facilitaire diensten 

maandag 14 juli

Tijdens de Workplace Xperience 2025 presenteerde PHI Factory de Facility Circularity Index (FCI): de eerste methode die ...

Lees meer

Webinar: Circulaire oplossingen binnen de kantooromgeving

Webinar: Circulaire oplossingen binnen de kantooromgeving

donderdag 10 juli

Op woensdag 17 september organiseren we een inspirerend webinar over circulariteit in de gebouwde omgeving.

Lees meer

De ´vraag naar aanwezigheid´ 

De ´vraag naar aanwezigheid´ 

donderdag 10 juli

In deze blog van Gerda Stelpstra, Head of strategy Consulting bij Envalue, kijken we dieper naar de 'vraag om aanwezigheid'. ...

Lees meer

SWP Talks #67: Hospitality

SWP Talks #67: Hospitality

woensdag 9 juli

Anna Casemier zit als host met Lisette van der Valk, Projectmanager Huisvesting van Young Facility, en Hotelier Willem Reimers, ...

Lees meer

WorkPlace Inside: Stephan Simons

WorkPlace Inside: Stephan Simons

woensdag 9 juli

"Ontspanning, inspiratie en grip houden, ook buiten het ondernemen." Daarmee beschrijft Stephan Simons zijn mentaliteit ...

Lees meer

De kracht van een goed werkplekconcept

De kracht van een goed werkplekconcept

dinsdag 8 juli

Solved moest tijdelijk met het hele kantoor verhuizen, een nieuwe plek geeft ook ruimte voor nieuwe inzichten. Silvia de ...

Lees meer

Niet blindstaren op energie

Niet blindstaren op energie

vrijdag 4 juli

Deelnemers aan het rondetafelgesprek 'de kracht van een integrale aanpak' willen zich niet blindstaren op alleen het onderwerp ...

Lees meer

Haskoning opent nieuw duurzaam kantoor

Haskoning opent nieuw duurzaam kantoor

donderdag 3 juli

Op de TU Delft Campus transformeerde Haskoning de monumentale Mijnbouwfaculteit naar een modern Paris Proof kantoor. Voor ...

Lees meer

Gaat AI ons redden?

Gaat AI ons redden?

donderdag 3 juli

In de BNW Index 2024 werd geconstateerd dat ontwikkelingen rondom de werkomgeving elkaar zó snel opvolgen, dat we ...

Lees meer

Van complexe huisvestingsopgave naar multifunctioneel stadion

Van complexe huisvestingsopgave naar multifunctioneel stadion

woensdag 2 juli

Op 5 juli 2025 opent SC Cambuur officieel de deuren van haar nieuwe thuisbasis: het Kooi Stadion. Deze datum staat bij veel ...

Lees meer

WorkPlace Inside: Esther Roelofs

WorkPlace Inside: Esther Roelofs

woensdag 2 juli

Wat kan de Himalaya ons leren over een goede werkomgeving? Esther Roelofs vertelt over haar connectie met hiken en de werkplek ...

Lees meer

Natalie Hofman nieuwe business unit directeur HEYDAY Interim

Natalie Hofman nieuwe business unit directeur HEYDAY Interim

dinsdag 1 juli

Per 1 juli is Natalie Hofman aangesteld als de nieuwe business unit directeur bij HEYDAY Interim, een zelfstandige business ...

Lees meer

Het belang van certificering en rapportage bij compliance

Het belang van certificering en rapportage bij compliance

dinsdag 1 juli

Op een zonovergoten ochtend in mei vindt de Compliance Round Table plaats in een heel bijzondere locatie: ‘De Kapel’ ...

Lees meer

Vero: nieuwe gratis AI-agent

Vero: nieuwe gratis AI-agent

maandag 30 juni

Alvero ondersteunt workplace professionals met Agentic AI Introductie Vero: een gratis AI-agent die helpt met vragen, ideeën ...

Lees meer

“Modernisering onderwijsvastgoed moet radicaal anders”

“Modernisering onderwijsvastgoed moet radicaal anders”

maandag 30 juni

“De nood tot vernieuwing van onderwijshuisvesting is hoog”, valt te lezen in een opiniestuk van Jan Joost Flim, ...

Lees meer

E-zine 'Smart Buildings'

E-zine 'Smart Buildings'

donderdag 26 juni

De adoptie, transformatie en mogelijkheden van technologie op de werkplek zijn ongekend en ontwikkelen harder dan ooit. ...

Lees meer

Ontdek met Amabel het nieuwe kantoor van Haskoning

Ontdek met Amabel het nieuwe kantoor van Haskoning

donderdag 26 juni

Op woensdag 2 juli 2025 vertelt Amabel Chiarito over het innovatieve werkplekconcept van Haskoning in het nieuwe, duurzame ...

Lees meer

SmartLabs en IWG kondigen 10-jarige samenwerking aan

SmartLabs en IWG kondigen 10-jarige samenwerking aan

donderdag 26 juni

SmartLabs en International Workplace Group gaan een wereldwijde samenwerking aan van tien jaar. Daarmee spelen ze in op ...

Lees meer

Natuurlijke ontmoetingen in Tripolis Park

Natuurlijke ontmoetingen in Tripolis Park

woensdag 25 juni

Hollandse Nieuwe creëerde voor MVRDV in Tripolis Park een werkomgeving waar betekenisvolle connecties en spontane ontmoetingen ...

Lees meer

De kracht van een integrale aanpak

De kracht van een integrale aanpak

dinsdag 24 juni

De droom van iedere gebouweigenaar: een toekomstbestendige vastgoedportefeuille waarmee je energie bespaart, een gezonde ...

Lees meer

Terug naar boven