Is de zonne-energietransitie de klimaatramp van de toekomst?
Niet alleen particulieren, maar ook steeds meer workplace managers kiezen voor zonnepanelen. Circulariteit blijft echter een pijnpunt, betoogt Bas Tideman van PHI Factory.
De energietransitie is al ruim op weg en het kan niet snel genoeg gaan. De effectiviteit en financiële rendabiliteit van zonne- en windenergie, twee pilaren van de transitie, zijn enorm toegenomen. Hierdoor is de keuze als workplace manager om over te stappen op zonnestroom tegenwoordig makkelijk gemaakt. Deze ontwikkelingen hebben ertoe geleid dat het aantal zonnepanelen in Nederland sterk is gestegen, met het vooruitzicht dat er in 2024 ruim 80 miljoen zonnepanelen in gebruik zullen zijn. De technische levensduur, die door veel producenten van panelen wordt gegarandeerd, is 25 jaar. Daarbij wordt gegarandeerd dat de panelen na deze 25 jaar nog steeds 80% van de oorspronkelijke opbrengst behoud. Momenteel is er in Nederland, ondanks de mooie ontwikkelingen van circulaire PV-panelen zoals bij producenten Solarge en Exasun, nog geen goede manier om dit hoogwaardig te recyclen of volledig circulair in te zetten. Dit terwijl er in zonnepanelen schaarse materialen verwerkt zitten die opraken (zoals koper, zilver en tin)1. De energietransitie zou dus hand in hand moeten gaan met de materialentransitie. De verwachting is nu dat rond 2050 de wereldwijde afval van zonnepanelen 60 tot 78 miljoen ton zal zijn2. Is de energietransitie op deze manier de volgende grote klimaatramp?
Op dit moment is het alleen mogelijk om de panelen die nu worden afgedankt door de shredder te halen en deze te downcyclen tot materiaal waar onder andere beton van gemaakt wordt. Voor Nederlandse panelen gebeurt dit in fabrieken in België omdat hier in ons eigen land nog geen optie voor is. Wie in België een zonnepaneel aanschaft betaald hier 2 euro per paneel voor als recyclagebijdrage, tegenover een tarief van 13 cent per paneel in Nederland3. De bijdrage die we hier betalen is bedoeld om de kosten te dekken voor het recyclen van de huidige afgedankte panelen, niet voor de grote hoeveelheid die eraan gaat komen. Verder is dit dus geen optie om de materialen van zonnepanelen op een hoogwaardige manier her te gebruiken. Op dit moment komt het overgrote deel van de zonnepanelen in Nederland van producenten uit China, die geproduceerd worden op een manier waarbij de materialen vastgelijmd en moeilijk los te maken zijn. Aan het einde van de levensduur gaan de panelen naar België, waar de materialen eventueel als betonblokken weer terug naar Nederland kunnen komen. Dit moet en kan anders.
Naast de afvalstromen die ontstaan bij het behalen van de technische levensduur van de zonnepanelen, worden er momenteel ook al rendabele ‘gezonde’ panelen vervangen van gebouwen. Dit komt omdat de effectiviteit en daarmee het financiële rendement zo snel stijgt dat het voor consumenten economisch aantrekkelijk is om moderne panelen te installeren ten koste van de huidige installatie die ze al bezitten4. Hierdoor kan afval van zonnepanelen al sneller een probleem zijn dan we denken en is het belangrijk dat er nu in oplossingen wordt geïnvesteerd. Er is daarom een noodzaak voor een tweedehands markt en projecten zoals Zonnext, die goed werkende tweedehands panelen een nieuw leven geeft.
Het is belangrijk te benadrukken dat de positieve impact van zonne-energie deze nadelen natuurlijk nog steeds stukken aantrekkelijker maakt dan fossiele energie. Maar dit betekent niet dat er geen extra aandacht kan worden besteed aan het ‘end of life’ proces van de zonnepanelen die nu geplaatst worden. Hierbij moet er aan de ene kant meer geld vrijkomen om hoogwaardige recycling, met een recyclingpercentage van 90 tot 95%, van zonnepanelen te faciliteren5. Momenteel is daar geen financiële prikkel voor bij afvalverwerkers. Een mogelijk systeem zou zijn dat, zoals in België, de gebruiker meer per paneel gaat betalen. Hiermee moet wel rekening worden gehouden dat het bedrag in België te laag is voor hoogwaardige recycle processen, waarbij eerder aan een bedrag van 10 euro per paneel gedacht moet worden6. Aan de andere kant is de ontwikkeling van panelen die vanaf de ontwerpfase bedoeld zijn om hergebruikt te worden, en dus niet volledig vastgelijmd zijn, essentieel7. Hier zijn in Nederland verschillende producenten, zoals Solarge en Exasun, hard mee bezig.
Is zonne-energie in de vorm van PV-panelen dan wel de toekomst voor de workplacemanager? Zijn we een systeem aan het doorontwikkelen dat vervangen zal worden door nog een duurzamere en slimme oplossing? Wat kunnen we leren van de natuur? Wat nou als we alle slimme koppen bij elkaar zetten en gebruik maken van het collectief om dit vraagstuk op te lossen..the power of the crowd. Ik voel dat er binnenkort een nieuwe gamechanger uitgevonden wordt…
Noten
1 Sungevity, De Schaduwkant van Zonnepanelen. https://www.sungevity.nl/hoe-groen-zijn-zonnepanelen/
2 IEA & IRENA, End of life management. https://iea-pvps.org/wp-content/uploads/2020/01/IRENA_IEAPVPS_End-of-Life_Solar_PV_Panels_2016.pdf
4 Sungevity, De Schaduwkant van Zonnepanelen.
5 Sungevity, De Schaduwkant van Zonnepanelen.
6 https://soundcloud.com/energiegasten/roebyem-anders-over-de-tikkende-milieutijdbom-van-zonnepanelen
