Vanwege de complexiteit van de uitdaging moet er een Deltaplan komen om scholen coronaproof te maken. Dat vindt consultant Jeroen de Jongh van Smart WorkPlace partner AT Osborne.
Schoolgebouwen coronaproof krijgen is een complex karwei. De opgave is niet alleen technisch ingewikkeld (wat moet er per school gebeuren?) maar ook zeer omvangrijk. Het betreft alleen al ruim 8000 scholen in het basis- en voortgezet onderwijs verdeeld over meer dan 18 miljoen vierkante meter schoolgebouwen. Verder is het financieel ingewikkeld. Niet alleen de scholen, maar ook gemeentes en ministeries zijn erbij betrokken. Consultant Jeroen de Jongh van adviesbureau AT Osborne verkende in de afgelopen weken de opgave. “Naast het op orde krijgen van de ventilatie is het verstandig ook andere doelen mee te nemen in een zogenoemd Deltaplan, het gaat immers om de lange termijn en de toekomst van onze kinderen.”
Bij schoolbesturen staan de komende weken in het teken van onderzoeken of hun ventilatie voldoet aan de wet. Voor 1 oktober moeten zij dat controleren en bij gebreken een plan van aanpak opstellen. Besmettingen met het coronavirus verlopen grotendeels via aerosolen, stof- en vochtdeeltjes. Een schone omgevingslucht is daarom belangrijk, maar of die lucht in de scholen voldoet is de vraag. Consultant Jeroen de Jongh legt het zo uit: “Minister Slob suggereerde dat scholen moeten voldoen aan het Bouwbesluit en daarmee dus voldoende geventileerd zouden zijn. Dat is een te eenvoudige voorstelling van zaken. De ventilatie per scholen verschilt enorm door de verschillende wettelijke eisen die van toepassing waren op het moment van de bouw. Zo geldt in het Bouwbesluit van 2012 voor nieuwe gebouwen een eis van circa 30 m3/h* per leerling, terwijl voor bestaande bouw 12 m3/h per leerling is geëist. Dat creëert grote verschillen in de luchtkwaliteit die leerlingen in verschillende scholen ervaren. Daarnaast is het zeer twijfelachtig of oude scholen voldoen aan de wettelijke eisen voor bestaande bouw. Dezelfde gemeentes die verantwoordelijk zijn voor de bekostiging van scholen moeten deze regel ook handhaven. Met de krapte op de gemeentelijk begrotingen zal dit niet de hoogste prioriteit hebben gehad de afgelopen jaren.”
De ruim 8000 scholen in het basis- en voortgezet onderwijs zijn veelal van voor 2012 (het nieuwste Bouwbesluit).
Grafiek: AT Osborne.
Kwaliteit
Daarnaast zijn er naast het Bouwbesluit richtlijnen van het Frisse Scholen Programma die als doel hebben om de energieprestaties van schoolgebouwen te verbeteren, leerprestaties te bevorderen en het ziekteverzuim terug te dringen. Het Frisse Scholen Programma stelt weer hogere eisen dan het Bouwbesluit, maar deze zijn niet wettelijk. Ze bieden extra handvatten door het meten van ventilatie in klassen op basis van CO2 concentraties. Een CO2-meter in de klas kan een goede start zijn, zeker om bewust te worden van de luchtkwaliteit. “De vraag is dus niet of een school aan het Bouwbesluit voldoet maar wat de kwaliteit is van de lucht”, stelt De Jongh, die jarenlang in de installatiebranche werkte voordat hij bij AT Osborne kwam als manager voor het duurzaam ontwikkelen van huisvesting en vastgoed. Hij heeft zijn zorgen over het ontbreken van technische kennis omtrent ventilatie. Zo vormen klimaatinstallaties die ruimtelucht (deels) circuleren mogelijk een risico in het kader van corona. “Het goede systeem aanschaffen en het op tijd onderhouden en schoonmaken van de installaties en ruimtes is essentieel. Juist daar zou je eisen aan moeten stellen.”
Nachtmerrie
Een andere zorg is de financiering. Onderwijshuisvesting valt zowel onder de gemeenten als onder het Rijk. Het gaat alleen al om 355 gemeenten. “Gemeenten hebben al weinig geld over en vaak worden grootschalige renovaties daarom uitgesteld. Dat leidt tot achterstallig onderhoud. Positief is wel dat er diverse potjes zijn vrijgemaakt, zoals een speciaal coronapotje voor scholenbouw, maar ook een verhoogd budget voor nieuwbouw van scholen.” De Jongh hoopt dat Rijk en gemeenten ruimhartig zijn met het toewijzen van gelden. “Niet zoals bij het herstellen van woningen in Groningen. Daar buitelden Rijk, regio, gemeenten, programmabureau en bewoners over elkaar. Er was niet één loket waar de burger verhaal kon halen. Dat zou een nachtmerriescenario zijn voor alle scholen. Het gaat hier wel om 2.7 miljoen mensen die er dagelijks mee te maken hebben.”
Overzicht financiering onderwijshuisvesting door AT Osborne.
Huisvestingsplan
Het Ministerie van Onderwijs vraagt de scholen nu om een integraal huisvestingsplan te maken. AT Osborne hoopt dat hierin ook andere doelen meegenomen worden, zoals de doelstellingen van het klimaatakkoord en de klimaatveranderingen. “Hogere temperaturen leiden tot verminderde leerprestaties. Het zou mooi zijn als je niet alleen kijkt naar ventilatie van een ruimte maar ook koeling. Zeker nu je toch investeert in een systeem. Als je ook energiereductie meeneemt in de plannen, zijn de scholen klaar voor de toekomst”, aldus De Jongh.
Deltaplan
Om de mega operatie in goede banen te leiden heeft het Ministerie van Onderwijs een Landelijk Coördinatieteam Ventilatie op Scholen in het leven geroepen. AT Osborne zou nog een stap verder willen gaan met het organiseren van een programmaorganisatie om dit ‘Deltaplan ventilatie en verduurzamen scholen’ verder vorm te geven. “Het gaat niet alleen om een gezonde werk- en leeromgeving voor de gebruikers, maar Rijk en gemeenten moeten zich ook realiseren dat deze forse investeringen zich ook vertalen in bouwactiviteiten en dus werkgelegenheid in het algemeen en van het MKB, de banenmotor in Nederland, in het bijzonder. Het gaat om miljarden. Dit Deltaplan slagvaardig organiseren creëert dus ook waarde voor de economie. Maar bovenaan staat dat het zorgt voor een goede leeromgeving voor onze kinderen en daarmee de toekomst van Nederland.”
*m3/h = de hoeveelheid lucht die verplaatst wordt binnen een bepaalde tijdseenheid, in dit geval h (uur)
Fotocredit: Eddo Hartmann.
